Bazylika Świętego Krzyża w Warszawie

Kościół Świętego Krzyża znajduje się przy Krakowskim Przedmieściu 3 w Warszawie w dzielnicy Śródmieście. Jest własnością księży misjonarzy (Zgromadzenie Księży Misjonarzy świętego Wincentego á Paulo). Pierwotnie w tym miejscu stała kaplica pod wezwaniem Świętego Krzyża, wzmiankowana w 1510. W 1525 stanął tu (według różnych źródeł: drewniany lub murowany) kościółek  filia kolegiaty św. Jana, ufundowany przez Martę Möller, wdowę po warszawskim rajcy Serafinie Möllerze. Kościół przebudowano w 1615. Parafię świętokrzyską erygował w 1626 biskup poznański Jan Wężyk. Z dniem 1 grudnia 1653, na mocy dekretu biskupa poznańskiego Kazimierza Floriana Czartoryskiego, kościół i parafia zostały przekazane sprowadzonemu tu na prośbę królowej Ludwiki Marii Gonzagi, żony króla Jana Kazimierza, Zgromadzeniu Księży Misjonarzy. Odtąd kościół stał się centralnym domem Zgromadzenia Misji w Polsce. Po zniszczeniach spowodowanych potopem szwedzkim zdecydowano o budowie nowego kościoła. Został on zbudowany w latach 16791696 w stylu barokowym. Jego projektantem był nadworny architekt królewski, Włoch Józef Szymon Bellotti, a fundatorami  opat Kazimierz Szczuka, późniejszy biskup chełmiński, i prymas Michał Stefan Radziejowski, który konsekrował kościół 14 października 1696. Wieże, nakryte późnobarokowymi hełmami (17251737) są autorstwa Józefa Fontany. Fasadę (1756) zaprojektował jego syn Jakub Fontana, zdobią ją figury autorstwa Jana Jerzego Plerscha. W 1704 z inicjatywy ówczesnego proboszcza parafii Michała Bartłomieja Tarły i Bractwa św. Rocha, działającego przy kościele od 1688, po raz pierwszy w Polsce zostało odprawione tutaj nabożeństwo Gorzkich żali. 25 grudnia 1881 w czasie mszy w kościele wybuchła panika, w wyniku której stratowano na śmierć ok. 30 osób. Plotka, że sprawcami nieszczęścia byli Żydzi, doprowadziła do pogromu ludności żydowskiej. Już w pierwszych dniach II wojny światowej świątynia została zniszczona. Zniszczeniu uległy m.in. obrazy: Wieczerza Pańska Franciszka Smuglewicza i Ukrzyżowanie Jerzego Siemiginowskiego. Podczas powstania warszawskiego 6 września 1944 Niemcy wprowadzili do świątyni dwa Goliaty wypełnione materiałami wybuchowymi. Zdetonowane pojazdy rozbiły fasadę kościoła, zniszczyły sklepienie nad dolnym kościołem, Wielki Ołtarz, ołtarze św. Rocha i św. Wincentego ŕ Paulo. Świątynię odbudowano w latach 19451953. W 1965 roku wśród uczniów XI klasy uczęszczających na katechizację przy parafii Świętego Krzyża powstała myśl utworzenia ośrodka akademickiego. Wprawdzie decyzją kardynała Aleksandra Kakowskiego 4 stycznia 1928 roku powstało Duszpasterstwo Akademickie przy kościele św. Anny w Warszawie, ale po II wojnie światowej istniały jedynie nieformalne i niejawne grupy akademickie. Studenci zbierali się u Świętego Krzyża od jesieni 1965 roku. Wspólnota akademicka Drzewo Życia, obecnie Duszpasterstwo Akademickie Święty Krzyż, działa do dziś. W 2002 roku papież Jan Paweł II podniósł Kościół Świętego Krzyża do godności bazyliki mniejszej.

Autor: Beata