Ujście

Ujście - dziś prowincjonalne miasteczko, położone nad Notecią, u ujścia jej prawobrzeżnego dopływu Gwdy. Miejscowość najczęściej kojarzona z niesławną kapitulacją pospolitego ruszenia szlachty wielkopolskiej pod wodzą Krzysztofa Opalińskiego, wojewody poznańskiego i Andrzeja Grudzińskiego, wojewody kaliskiego. Powstrzymanie doskonale wyszkolonego i uzbrojonego 17 tysięcznego korpusu feldmarszałka Arvida Wittenberga było poza ich zasięgiem. Jednak mogli zamiast podszytej strachem o własne życie i majątki zdrady, podjąć działania opóźniające marsz przeciwnika i dążyć do połączenia z siłami głównymi Jana Kazimierza. Metryka samego Ujścia jest wielce szacowna i znacznie starsza. W 1953 roku i w latach następnych podczas prac budowlanych i regulacji ulic natrafiono na drewniane konstrukcje warowne. W wyniku badań ustalono, że najstarsza osada powstała w VII wieku. Rozbudowa Ujścia - od niewielkiego grodu do pogranicznej twierdzy przypada na czasy Bolesława Chrobrego. Ujście było bardzo ważnym grodem wczesnopiastowskim, o który walczono wiele razy. Odkryte szczątki wałów drewniano ziemnych zbudowane były ze skrzyń o wymiarach 2 na 2 metry, z belek dębowych, wypełnionych kamieniami o średnicy do 1 metra. Najdawniejszy przekaz pisany dotyczący Ujścia pochodzi z kroniki Galla Anonima. W 1108 roku gród został zdobyty przez Pomorzan wkrótce zostaje odzyskany przez Bolesława Krzywoustego w czasie jednej z jego wielu wypraw na Pomorzan. W czasach rozbicia dzielnicowego Ujście dalej jest ważnym grodem i siedzibą kasztelani. W październiku 1223 roku zdobywa Ujście książę Władysław Odonic przy wsparciu Świętopełka Pomorskiego. Ogłasza się księciem na Ujściu i stąd rozpoczyna zwycięską wojnę o panowanie nad Wielkopolską ze swym stryjem Władysławem Laskonogim. Prawa miejskie nadaje Ujściu Władysław Jagiełło w 1413 roku. Na wyprawę malborską w dobie wojny trzynastoletniej Ujście jest zobowiązane wysłać 10 żołnierzy pieszych, czyli tyle samo, co znacznie dziś większy Wągrowiec, lecz znacznie mniej niż Poznań, który wysyła 60 żołnierzy pieszych. Cyfry te dają nam pojęcie o ówczesnej wielkości i zamożności miasta. Na zdjęciu szachulcowy zbór ewangelicki wzniesiony w latach 1851-52, który stoi dziś dokładnie w centrum założenia obronnego z czasów Bolesława Chrobrego. Przymknijmy oczy i wyobraźmy sobie drewniane zbudowania grodu, uliczki wykładane drewnianym belkami a na dalszym planie wały obronne obsadzone załogą grodu.

Autor: Artur Mazurek