Koźmin Wielkopolski - Zamek Orla

Zamek Orla w Koźminie, najprawdopodobniej wzniesiony w 2. połowie XIV w. nad rzeką Orlą. Zamek wzniósł wojewoda poznański Maćko Borkowic herbu Napiwon, który otrzymał te ziemie od króla Kazimierza Wielkiego w 1338. Król skazał go w 1358 na śmierć głodową za bunt. Osadzony w olsztyńskim zamku (k. Częstochowy), z rozkazu króla otrzymywał codziennie czarkę wody i wiązkę siana. Koźmiński zamek ulokowano ok. 60 metrów od nieistniejących już murów miejskich i ok. 150 metrów na południowy zachód od Rynku, od którego dawniej oddzielał go staw. Warownia w swej pierwotnej formie stanowiła ceglane założenie na planie krótkiego prostokąta, wzmocnione trzema ukośnymi przyporami na narożach i małą wieżą-przyporą w narożniku północno zachodnim. Przy murze północnym ustawiono kwadratową wieżę bramną o boku około 9 metrów. Zabudowę wewnętrzną tworzył piętrowy gmach na planie kątownika, posiadający łącznie dziesięć izb mieszkalnych. Całość z dziedzińcem zajmowała powierzchnię ok. 1200 metrów kwadratowych. W obecnym stanie zamek to oskarpowana, pokryta tynkami budowla, skomponowana z trzech domów ustawionych w otwartą od zachodu podkowę. Jej kubatura liczy ok. 15 tysięcy metrów sześciennych, a składa się na nią ponad 100 pomieszczeń ulokowanych na czterech kondygnacjach. Obecnie jedynym nawiązującym formą reliktem średniowiecza jest ceglana oktogonalna wieża zwieńczona nieładnym neobarkowym hełmem. Oprócz niej częściowo zachowały się fosy, a także pozostałości dawnego przedbramia i osłaniających go wieżyczek. Założenie prezentuje się bardzo efektownie od strony wjazdowej na dziedziniec, ale z pozostałych perspektyw już niekoniecznie. W zamku mieści się siedziba Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych oraz niewielkie lokalne muzeum.

Autor: Krzysztof Wydra